Week 2: Female ward

Deze week stond ik weer op de female ward, dit keer als enige coassistent maar samen met de tropenarts. Op maandag was het nog erg druk met 14 patiënten, maar toen hebben we meteen veel mensen ontslagen en de rest van de week was het met zo’n 8 patiënten eigenlijk erg goed te doen!

Daar zaten twee tot drie patiëntes bij die wij met de diagnose “hysteria” hadden bestempeld. De betreffende dames komen, vaak ’s avonds of ’s nachts, met vage klachten van buikpijn of hoofdpijn. Bij lichamelijk onderzoek zijn ze helemaal in orde, laboratoriumonderzoek laat geen afwijkingen zien en de volgende dag geven ze ook zelf aan dat alles weer helemaal in orde is. Maar dat is eigenlijk best tricky, want bijna altijd als ik het vraag zegen patiënten dat ze zich beter dan gisteren voelen. In deze gevallen is het vaak echter wel duidelijk dat er helemaal niks aan de hand is.

Er zaten natuurlijk ook écht zieke mensen tussen. Sommigen met dingen die je ook in Nederland ziet, zoals ernstige longontstekingen, hoge bloeddrukken of vrouwen met een miskraam; anderen met diagnoses die je in Nederland nauwelijks ziet, zoals malaria of vergevorderde syphilis.

• 

• 

Wat hier bijvoorbeeld zeldzaam is, zijn hartinfarcten. De tropenarts zei dat hij dat in zijn tweeënhalf jaar hier misschien vier keer had gezien, maar we hadden deze week zowaar een patiënte met pijn op de borst! Dat bestond al vier dagen en ze zat er nog prima bij, dus een hartinfarct was zo goed als uitgesloten, maar ze had een snelle hartslag dus we wilden toch wel een ECG (hartfilmpje) maken. O, wacht, de stroom lag er al anderhalve dag uit… En ook het solar-systeem, dat zonne-energie levert en opslaat, liet het op een of andere manier afweten. Gelukkig kwam later die middag de stroom terug en hebben Doris (onze ECG whisperer) en ik er toch nog een aardig ECG’tje uit kunnen krijgen. Twee dagen later vroeg Doris mij terug in consult, het apparaat stopte zodra je op de start-knop drukte… RIP. Nee grapje, ik heb vernomen dat het apparaat nu weer werkt!

Over Rest In Peace gesproken, even een hele serieuze zaak. Dat zetten ze hier daadwerkelijk in koeienletters op een dossier als een patiënt is overleden! Ik ken het meer als iets uit spelletjes of wat gekscherend bedoeld is, maar hier heeft het een oprechtere betekenis.

Wat ook indruk op me heeft gemaakt, was een vrouw van 32 jaar die vijf maanden zwanger was maar die vaginaal bloedverlies had. Toen we een echo maakten, zagen we dat er inderdaad een foetus in de baarmoeder zat. Er was helaas geen kloppend hartje te zien, dus het kind was niet meer in leven. Ze kreeg toen een middel wat een bevalling/abortus opwekt; dat kan even duren voordat het effect heeft maar bij haar ging het heel snel. Dat gaat in principe net zoals bij een gewone bevalling, maar omdat ze nog niet ver genoeg zwanger was mocht ze niet naar de Labour-afdeling. Ze hoefde nog net niet op zaal tussen de andere vrouwen te bevallen; toen het eenmaal zover was mocht ze naar de behandelkamer (lees: hok) om op de onderzoeksbank het proces voltooien. Een bevalling! In zo’n hok! Op zo’n bedje! Gelukkig was er wel een verpleegster van de Labour-afdeling gekomen die haar had geholpen. Ik was er niet bij, maar ik kwam vlak erna en heb wel de foetus gezien. Die lag in een verfrommelde chitenje op de grond, het was een wonder dat niemand er per ongeluk op ging staan. Het was gek om te zien, het was echt al een ienieminie-mensje met zelfs al een goed herkenbaar, fijn gezichtje. Het bloed op de behandelbank werd met de rok van de patiënte weggeveegd, want het ziekenhuis doet – zo heb ik gemerkt – niet aan linnen.

Hierna kwam eigenlijk nog het ergste: de placenta kwam er niet geheel uit. Dat is gevaarlijk, want de daaruit kan de patiënte blijven bloeden of de rest kan gaan ontsteken. De placenta moet dan verwijderd worden op OK. Dat was voor mij het interessantste deel, ik mocht namelijk mee! Dit was mijn eerste keer OK hier, dus ik was erg nieuwsgierig. De tropenarts deed dit niet zelf omdat hij een vergadering had, maar ik mocht meekijken met de clinical officer die het van hem overnam. Ik moest eerst een OK-jurkje en hoge witte laarzen aan, groen mutsje op, plastich schort en mondkapje voor, steriele handschoenen aan en ik was ready to go. Ik dacht dat ik alleen maar een tang hoefde vast te houden, maar tot mijn verrassing mocht ik ook een klein beetje helpen met de procedure! Ik vond dat nogal spannend en was zenuwachting dat ik met mijn geklungel à la minute een Aschermann* aan het veroorzaken was, dus ik heb het instrument na wat voorzichting wiebelen gauw weer in de capabele handen van de CO teruggegeven.

*Syndroom van Aschermann: verklevingen van het binnenste slijmvlies van de baarmoeder

Aan het eind van de week had ik nog een casus waar ik dit weekend in mijn hoofd ook nog wel mee bezig was. Dat was een meisje van 16 jaar, leek 14 jaar, broodmager, die binnenkwam met een torenhoge bloedsuikerwaarde. Ongeveer een week ervoor was er bij haar suikerziekte type I vastgesteld, dat houdt in dat ze suiker uit het bloed niet goed kan opnemen in de cellen doordat ze het stofje dat daarvoor nodig is, insuline, mist. De behandeling daarvoor is dan ook insuline. Maar daarvoor had ze niet genoeg geld (het arme kind was ook nog eens wees), dus was er metformine voorgeschreven. Metformine!!! De drie uitroeptekens vind ik gerechtvaardigd omdat dat ronduit belachelijk is, het werkt wel bij suikerziekte type II maar bij type I is het volstrekt zinloos.

Normaliter zorgen je nieren dat er geen suiker in je urine komt, maar bij zulke hoge waarden in je bloed lukt dat niet meer. De suiker in je urine trekt vocht mee, dus bij mensen met hoge suikerwaardes zie je dat ze veel plassen, veel dorst hebben en daardoor ook uitdrogen. Mensen die ernstig ontregeld zijn, kunnen wel 6-7 liter vocht hebben verloren! Het tweede probleem is dat al het suiker dat in je bloed zit, juist niet terecht kan komen waar het nodig is: in je cellen. Omdat die toch echt energie nodig hebben, maakt je lever ketonen. Die kunnen ook als brandstof dienen, maar daarbij komen wel zuren vrij. En de zuurgraad van het lichaam is een héél precair evenwicht. Al deze processen samen heten in doktersland diabetische ketoacidose. Gelukkig had ik hier in Nederland ook al wel eens mee te maken gehad, dus ik wist een beetje wat ik moest doen en waar ik op moest letten. De tropenarts was er dat moment namelijk niet, maar ik kon wel bellen om te overleggen en Doris kwam me helpen. We hebben haar gauw een infuus gegeven (vocht!) en insuline gestart (en voor de kenners: ja ook kalium hielden we in de gaten). Klinisch was het meisje gelukkig niet zo ziek,  maar ze had wel een erg hoge bloedsuikerwaarde (580 mg/dL oftewel 32,2 mmol/L) en ook veel ketonen in haar urine.

Wat ik op dat moment echt lastig vond, was dat de verpleging totaal geen notie leek te hebben van de ernst of urgentie van het probleem. Ik had zéér duidelijk gezegd dat dit echt een ziek meisje was en dat ze twee liter infuus moest hebben in het eerste uur. Na een paar keer aandringen kreeg ik te horen dat er eigenlijk niet zoveel infuusvloeistof aanwezig was in het ziekenhuis. Ik ben toen zelf naar de apotheek gesnelwandeld en kreeg gelukkig meteen 2 liter mee. Duurde het daarna verdorie nog een half uur voordat dat infuus er eindelijk aan hing! En zo gaat het met alles.

De volgende dag deden we nog maar een keer een exacte meting van de bloedsuikerwaarde. Boven de 400 mg/dL geeft de snelmeter namelijk alleen maar “HIGH” aan, en dit was de hele nacht het geval geweest, dus we wisten niet zo goed of we wel op de goede weg zaten. Bleek de bloedsuikerwaarde naar 660 te zijn gestegen! Daar snapten we he-le-maal niks van. Dat meisje had behoorlijk veel insuline gekregen en dat zou echt wel effect moeten hebben gehad. Hiermee sloten we de vrijdagmiddag af… een raadsel dus. Ondertussen sta ik niet meer op die afdeling, maar naar ik heb vernomen is de heersende theorie dat het meisje teveel nsima eet. Dat is de lokale specialiteit, een maïspap, en persoonlijk vind ik het bijzonder knap dat zij daar überhaupt iets van binnenhoudt, laat staan in zulke hoeveelheden consumeert dat het haar suikerwaarde zó erg opjaagt! Maar goed, voorlopig is het de enige verklaring die we hebben.